Του Σωτήρη Μαγειρία
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επιχειρηματικότητα, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, έχει προσφέρει πολλά οφέλη και ανέσεις στο σημερινό άνθρωπο. Όμως παρόλα αυτά τα οφέλη, έχει οδηγήσει και σε υποβάθμιση των ανθρώπινων κοινωνιών. Η υποβάθμιση αυτή δεν είναι αυτοσκοπός. Σκοπός είναι το κέρδος. Αλλά στην πορεία γίνεται, πολλές φορές, εμφανές ότι η επίτευξη αυτού είναι ευκολότερη παραμερίζοντας τον άνθρωπο, με αποτέλεσμα η κοινωνική και περιβαλλοντική υποβάθμιση όλο και να αυξάνονται.
Η κοινωνική οικονομία είναι αυτή που έρχεται να καλύψει το κενό που δημιουργείται τόσο από τον δημόσιο τομέα όσο και από την ιδιωτική δραστηριότητα. Ο πρώτος πολλές φορές αποδεικνύεται αναποτελεσματικός στην κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, ενώ η δεύτερη δεν είναι τόσο πρόθυμη να αναλάβει τέτοιες πρωτοβουλίες, καθώς κύριος σκοπός της παραμένει το κέρδος.
Στην κοινωνική οικονομία εντάσσονται οι επιχειρήσεις εκείνες που ως βασικό στόχο και κίνητρο έχουν την επίλυση κάποιου κοινωνικού προβλήματος ή την κάλυψη μιας ανάγκης για την οποία υφίσταται ανελλιπής μέριμνα. Το κέρδος εδώ αποτελεί σημαντικότατη παράμετρο και αναγκαία προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα της επιχείρησης, αλλά όχι και το κίνητρο της ίδιας της επιχειρηματικής δράσης.
Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί συστατικό της έννοιας της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και αυτός είναι και ο λόγος που χαρακτηρίζεται σημαντικός σύμμαχος στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) που έχουν καθιερώσει τα Ηνωμένα Έθνη, οδηγώντας σε έναν δικαιότερο, πιο ειρηνικό, ευημερούντα και υγιή πλανήτη (Αντόνιο Γκουτέρες, ΓΓ ΟΗΕ).
Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, η κοινωνική επιχειρηματικότητα αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (EESC), που πραγματοποιήθηκε το 2016, η κοινωνική επιχειρηματικότητα αντιπροσωπεύει το 8% του Α.Ε.Π. της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μάλιστα, οι υφιστάμενες 2.8 εκατομμύρια κοινωνικές επιχειρήσεις προσφέρουν 13,6 εκατομμύρια θέσεις εργασίας.
Στην Ελλάδα, η συμβολή της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην κοινωνία και την οικονομία είναι μικρότερη. Πριν τη νομοθέτηση του σημερινού θεσμικού πλαισίου, οι συνεταιρισμοί γυναικών, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί και οι πολιτιστικοί σύλλογοι με σχετικές οικονομικές δραστηριότητες ήταν κάποιες από τις πρωτοβουλίες που αποτέλεσαν τις πρώτες εκφάνσεις της κοινωνικής οικονομίας στη χώρα μας. Με το νόμο 4019/2011 ορίζεται από το νομοθέτη η κοινωνική οικονομία και παράλληλα καθιερώνεται η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.), η πιο θεσμοθετημένη μορφή Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα.
Τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της κοινωνικής επιχειρηματικότητας που αποτυπώνονται και στην ελληνική νομοθεσία είναι: η σημαντική θέση που κατέχει η επίτευξη του κοινωνικού στόχου, το δημοκρατικό σύστημα λήψης αποφάσεων, η αλληλεγγύη προς τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, η συνεργασία που απαιτείται μεταξύ όλων των εμπλεκομένων (εργαζομένων, εθελοντών κ.α.) και, τέλος, η χρήση μεγάλου ποσοστού των πλεονασμάτων για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και τη διεύρυνση της παραγωγικής δραστηριότητας.
Για τις ανάγκες του προγράμματος SCoopConSS (Social Cooperative Contest for Secondary Schools), το οποίο επικεντρώνεται στη διδασκαλία της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, είχαμε την ευκαιρία, ως Αναπτυξιακό Κέντρο Θεσσαλίας να συνομιλήσουμε και να συνεργαστούμε με εκπροσώπους κοινωνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.
Στα πλαίσια του προγράμματος αυτού, συνεργαστήκαμε με καθηγητές σχολείων, εμπλουτίζοντας τη διδακτική πρακτική τους με μεθόδους επιχειρηματικής σκέψης που βασίζονται στις αρχές της δημοκρατίας και της συνεργατικότητας. Αυτοί με τη σειρά τους οργάνωσαν τις ομάδες των μαθητών τους οι οποίες συμμετείχαν στον Εθνικό Διαγωνισμό που διεξήγαμε διαδικτυακά στις 11 Ιουνίου του 2021. Η νικήτρια ομάδα, ήταν η ομάδα των Εκπαιδευτηρίων Φρυγανιώτη, τα μέλη της οποίας θα μεταβούν το Σεπτέμβρη του ίδιου έτους στην Ιταλία, με σκοπό να συμμετάσχουν στον Ευρωπαϊκό Διαγωνισμό SCoopConSS.
Μέσα από την πολύμηνη αλληλεπίδραση που είχαμε με διάφορες κοινωνικές επιχειρήσεις από όλα τα μήκη και πλάτη της Ελλάδας, είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε μια αρκετά διαφορετική πλευρά του επιχειρείν. Για τους ανθρώπους αυτούς η επιχειρηματικότητα είναι πολλά περισσότερα απ’ ότι αποκλειστικά το κέρδος. Είναι η δύναμη της συνεργασίας, η χαρά της δημιουργίας και της καινοτομίας, η εσωτερική ολοκλήρωση που αποκτάται με την κοινωνική προσφορά, η ελπίδα της αλλαγής στον κόσμο. Όχι μόνο πιστεύουν σε αυτήν την αλλαγή, αλλά είναι και διατεθειμένοι να την πραγματοποιήσουν με όλες τους τις δυνάμεις, καθώς συνδέονται με έναν πολύ ισχυρότερο δεσμό με την επιχειρηματική τους πρωτοβουλία.
Κλείνοντας, καταλήγουμε ότι η κοινωνική επιχειρηματικότητα αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο μέσο για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο στον αιώνα που διανύουμε, με τις δικές του ιδιαίτερες προκλήσεις, πολλές από αυτές ζωτικής σημασίας για την ανθρωπότητα. Η διδασκαλία της, μάλιστα, στις σχολικές τάξεις είναι προϋπόθεση τόσο για να κατανοήσουν τα παιδιά τη σημασία και τη λειτουργία της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στις σημερινές κοινωνίες, όσο και να αναπτύξουν με την ενηλικίωσή τους τις δικές τους επιχειρηματικές πρωτοβουλίες με στόχο ένα βιώσιμο μέλλον.